ΤΟ ΚΤΗΡΙΟ
Η ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΟΥ
Το κτήριο του παλαιού Αρσακείου, που από το 2024 στεγάζει το Δημαρχείο της Πάτρας, κατασκευάστηκε την περίοδο του μεσοπολέμου και εντάχθηκε στη συλλογική ιστορική μνήμη της πόλης λόγω της πολύχρονης λειτουργίας του ως εκπαιδευτηρίου αλλά και για τη χρήση του στη διάρκεια του Β’ Παγκοσμίου πολέμου.
Το 1929, ξεκινά η ανέγερσή του από το Δήμο Πατρέων για να στεγάσει το Αρσάκειο Σχολείο, σε σχέδια του διακεκριμένου αρχιτέκτονα της εποχής Αναστάσιου Μεταξά.
Οι εργασίες κατασκευής ολοκληρώθηκαν το 1940. Το πρωινό της 21ης Οκτωβρίου, εκατοντάδες μαθήτριες του Αρσακείου και σπουδάστριες της Παιδαγωγικής Ακαδημίας πέρασαν την πόρτα του νεόκτιστου μεγάρου αλλά πρόλαβαν να το χαρούν επτά μόλις ημέρες καθώς κηρύχθηκε ο Ελληνοϊταλικός πόλεμος.
Ακολούθησε η επίταξη του νεόκτιστου κτηρίου από το ελληνικό κράτος και το 1943 η κατάληψή του από τους Γερμανούς κατακτητές που το μετέτρεψαν σε στρατιωτικό νοσοκομείο.
Η απελευθέρωση της πόλης, τον Οκτώβριο του 1944, βρήκε το κτήριο πληγωμένο και λεηλατημένο. Παραδόθηκε εκ νέου στη Φιλεκπαιδευτική Εταιρεία για τη λειτουργεία των Αρσακείων Σχολείων Πάτρας αλλά χρειάστηκαν σχεδόν πέντε χρόνια προσπαθειών από τον Δήμο Πατρέων και τη Φ.Ε. για να αποκατασταθεί πλήρως από τις ζημιές που είχε υποστεί.
Η λειτουργία του ως εκπαιδευτηρίου συνεχίστηκε έως το 2004 που τα Αρσάκεια Σχολεία μεταφέρθηκαν σε δικές τους ιδιόκτητες εγκαταστάσεις και το κτήριο αποδόθηκε στο Δήμο Πατρέων.
Το κτήριο κηρύχθηκε διατηρητέο από το Υπουργείο Πολιτισμού ως ένα σημαντικό κομμάτι της ιστορίας, της κοινωνικής ζωής και της αρχιτεκτονικής παράδοσης της Πάτρας
Το 2006 εντάχθηκε στα κτήρια που φιλοξένησαν εκδηλώσεις του Οργανισμού «Πάτρα 2006 – Πολιτιστική Πρωτεύουσα της Ευρώπης» και εν συνεχεία διατέθηκε σποραδικά για πολιτιστικούς και κοινωνικούς σκοπούς, ενώ σε αίθουσα του ισογείου εγκαταστάθηκε το Κεντρικό Διαμέρισμα του Δήμου Πατρέων.
Εξαιτίας της περιορισμένης χρήσης του και κυρίως της απουσίας εργασιών συντήρησης,το άλλοτε επιβλητικό κτήριο εγκαταλείφθηκε στη φθορά του χρόνου.
Το 2017, το έργο αποκατάστασης του κτηρίου μπαίνει σε τροχιά υλοποίησης. Ο Δήμαρχος Κώστας Πελετίδης ανακοινώνει ότι το ιστορικό κτήριο του παλαιού Αρσακείου θα ανακαινισθεί πλήρως και θα αναβαθμιστεί ενεργειακά με τη χρηματοδότηση του ΕΣΠΑ και του Δήμου Πατρέων για να στεγάσει το Δημαρχείο της Πάτρας και τις διάσπαρτες σε μισθωμένα κτήρια υπηρεσίες του.
Οι μελέτες εκπονήθηκαν από το επιστημονικό δυναμικό της Διεύθυνσης Αρχιτεκτονικού Έργου και Η/Μ που ανέλαβε τη σύνταξη του σχετικού φακέλου για την ένταξη σε χρηματοδοτούμενο πρόγραμμα και την προετοιμασία του Διεθνούς διαγωνισμού για την προκήρυξη του έργου.
Οι εργασίες αποκατάστασης άρχισαν στις αρχές του 2019 και ολοκληρώθηκαν τον Ιανουάριο του 2024, οπότε και ξεκίνησαν οι διαδικασίες μεταστέγασης του Δημαρχείου από ένα άλλο επίσης ιστορικό κτήριο. Η πρώην οικία του σταφιδέμπρου Ράλλη Μακρυγιάννη μισθώθηκε από το Δήμο το 1896, για να στεγάσει το Δημαρχειο της πόλης και περιήλθε στην κυριότητά του το 1911. Από τότε ταυτίστηκε με την ιστορική διαδρομή του Δήμου Πατρέων.
Οι περιορισμένοι όμως χώροι του δεν κάλυπταν πλέον τις ανάγκες του Δημαρχείου και έτσι επιλέχθηκε η αξιοποίηση του κτηρίου των 5.404 τ.μ. του παλαιού Αρσακείου.
Η μετατροπή του σε Δημαρχιακό Μέγαρο έγινε με απόλυτο σεβασμό στα αρχιτεκτονικά του στοιχεία και την ιστορία του η οποία αποτυπώνεται στη μόνιμη έκθεση που παρουσιάζεται στους χώρους του.
Η ΑΓΟΡΑ ΤΟΥ ΟΙΚΟΠΕΔΟΥ
Στο μέσο η διευθύντρια Μαρία Ξύδη (αρχείο Φ. Ε.)
Η αγορά του οικοπέδου για την ανέγερση κτηρίου προκειμένου να στεγαστεί το Αρσάκειο της Πάτρας, αποφασίστηκε από το Δημοτικό Συμβούλιο το 1928, μετά από πρόταση του Δημάρχου Ιωάννη Βλάχου προκειμένου για να διασφαλιστεί η παραμονή του σχολείου στην Πάτρα καθώς λειτουργούσε σε μισθωμένα από το Δήμο κτήρια αντιμετωπίζοντας σωρεία προβλημάτων.
Η ίδρυση του Παρθεναγωγείου Αρσακείου στην Πάτρα έγινε το 1891, μετά από αίτημα που υπέβαλαν στη Φιλεκπαιδευτική Εταιρεία ο Δήμος Πατρέων και ομάδα πολιτών ενώ καθοριστική ήταν η συμβολή του Αχαιού υπουργού Εκκλησιαστικών και Δημόσιας Εκπαίδευσης Αχιλλέα Γεροκοκωστόπουλου.
Για τη στέγαση του σχολείου ο Δήμος Πατρέων μίσθωσε δύο κτήρια επί της Ρήγα Φεραίου, καταβάλλοντας το ποσό των 12.000 δραχμών ετησίως.
Με την πάροδο του χρόνου τα κτήρια θεωρήθηκαν ανεπαρκή καθώς αυξήθηκε ο αριθμός των μαθητριών και ακατάλληλα λόγω παλαιότητας. Το θέμα της εξεύρεσης κατάλληλης στέγης απασχόλησε το Δήμο και τη Φιλεκπαιδευτική Εταιρεία από τις αρχές του 1900.
Το 1907, ο Δήμαρχος Δημήτριος Βότσης κατέθεσε πρόταση για τη σύναψη από το Δήμο Πατρέων, δανείου προκειμένου να ανεγερθεί κτήριο για τη στέγαση του Αρσακείου σχολείου. Το θέμα όμως παρέμεινε σε εκκρεμότητα για χρόνια. Τέθηκε εκ νέου επιτακτικά το 1926 όταν κατέρρευσε μέρος της στέγης του μισθωμένου κτηρίου όπου λειτουργούσε το Αρσάκειο και η Φ.Ε. αποφάσισε να ανασταλούν οι εγγραφές μαθητριών για το σχολικό έτος 1926-1927. Το γεγονός αυτό προκάλεσε αναστάτωση στην πόλη και το Δημοτικό Συμβούλιο εξουσιοδότησε τον Δήμαρχο Ι. Βλάχο να παρέμβει στο Δ.Σ. της Φ.Ε. για να συνεχιστεί κανονικά η λειτουργία του Αρσακείου της Πάτρας. Ο Δήμαρχος υποσχέθηκε ότι θα δοθεί μόνιμη λύση στο στεγαστικό πρόβλημα και άρχισε άμεσα να αναζητά κατάλληλο οικόπεδο για την ανέγερση κτηρίου.
Στις 14 Αυγούστου 1928, το Δημοτικό Συμβούλιο αποφάσισε την αγορά, με χρήματα του κληροδοτήματος Κωνσταντίνου Παπαγεωργόπουλου, του οικοπέδου της πρώην εταιρείας «Αχαϊκή» που βρισκόταν Ρήγα Φεραίου και Σατωβριάνδου προκειμένου να ανεγερθεί εκεί μέγαρο για τη στέγαση του Αρσακείου και της Δημοτικής Βιβλιοθήκης. Το σχέδιο αυτό,όμως ναυάγησε και ο Δήμος στράφηκε σε ένα άλλο οικόπεδο που βρισκόταν στην αρχή της οδού Μαιζώνος. Μετά από αρκετές προσπάθειες απέκτησε ολόκληρη την τετραγωνική έκταση που περικλείεται μεταξύ των οδών Μαιζώνος, Παρθενάκου, Βιλελμίν (σημερινή Γκότση) και Κορίνθου, καταβάλλοντας το ποσό των 1.997.948 δραχμών.
ΤΑ ΣΧΕΔΙΑ ΚΑΤΑΣΚΕΥΗΣ
Μετά την εξασφάλιση της έκτασης για την ανέγερση του κτηρίου του Αρσακείου, ο Δήμος Πατρέων άρχισε να αναζητά τον Αρχιτέκτονα που θα εκπονούσε τα σχέδια. Στο Δημοτικό Συμβούλιο υποβλήθηκαν τα σχέδια τριών αρχιτεκτόνων, των Κριεζή, Μιχελή και Μεταξά και συστάθηκε επιτροπή δημοτικών συμβούλων για την αξιολόγησή τους.
Στις 29 Μαρτίου 1929 η εφημερίδα «Νεολόγος» έγραφε ότι «κατόπιν νεωτέρας σκέψεως απεφασίσθει όπως τα υποβληθέντα εις τον κ. Δήμαρχον τρία σχέδια […] δια το μέγαρον του νέου Αρσακείου όπερ θα ανεγερθεί, αποσταλούν εις το εξωτερικόν, όπου επιτροπή εκ μηχανικών θα κρίνει ποιον εκ τούτων δέον να προτιμηθεί.»
Αποδέκτης των σχεδίων ήταν ο πρεσβευτής της Ελλάδος στη Ρώμη ο οποίος ανέλαβε να τα υποβάλει προς αξιολόγηση στον διεθνούς φήμης καθηγητή της αρχιτεκτονικής στο πολυτεχνείο της Ρώμης Ιωάννη Β. Μιλάνι.
Δύο μήνες μετά έφθασε στο Δήμο Πατρέων η έκθεση του Ιταλού καθηγητή που εκθείαζε το σχέδιο του Αναστάσιου Μεταξά, θεωρώντας το καταλληλότερο για τις απαιτήσεις του εκπαιδευτηρίου και οικοτροφείου.
Το Δημοτικό Συμβούλιο της Πάτρας στη συνεδρίασή του στις 19 Δεκεμβρίου του 1929 αποδέχθηκε την έκθεση του Μιλάνι και εξουσιοδότησε τον Δήμαρχο να αναθέσει στον Α. Μεταξά τον σχεδιασμό του κτηρίου για να προχωρήσει άμεσα η κατασκευή του.
Ο ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΑΣ
Το 1929, όταν ο Αρχιτέκτονας Αναστάσιος Μεταξάς (1862-1937) ανέλαβε να σχεδιάσει το κτήριο του Αρσακείου της Πάτρας ήταν 67 χρονών και συγκαταλεγόταν μεταξύ των κορυφαίων Ελλήνων αρχιτεκτόνων της εποχής ενώ είχε γράψει ιστορία και ως Ολυμπιονίκης στο αγώνισμα της σκοποβολής. Στις 4 Αυγούστου του 1929, λίγες ημέρες μετά τη θεμελίωση του κτηρίου του Αρσακείου θα άρχιζε και την ενασχόλησή του με την πολική καθώς εξελέγη τιμητικά γερουσιαστής Αττικοβοιωτίας και στις εκλογές της 9ης Ιουνίου 1935, βουλευτής Αθηνών.
Ο Αναστάσιος Μεταξάς είχε κατακτήσει την αναγνώριση ως αρχιτέκτονας καθώς με σχέδιά του είχαν κατασκευαστεί, επεκταθεί και αναμορφωθεί πολλά δημόσια και ιδιωτικά κτήρια της Αθήνας, που πλέον θεωρούνται ιστορικά.
Την περίοδο που ολοκλήρωνε τα σχέδιά του για το Αρσάκειο της Πάτρας, αναλάμβανε την ανάπλαση ενός ιστορικού κτηρίου της πρωτεύουσας που είχε κατασκευαστεί το 1891 σε σχέδια του Ερνέστου Τσίλερ για να στεγάσει το Βασιλικό Θέατρο. Το 1930, ο τότε υπουργός Παιδείας Γεώργιος Παπανδρέου ιδρύει το Εθνικό Θέατρο και εμπιστεύεται στον Αναστάσιο Μεταξά το έργο της εσωτερικής ανακαίνισης του κτηρίου.
Μεταξύ των έργων του Α. Μεταξά ήταν το σκοπευτήριο της Καλλιθέας που φιλοξένησε τα αγωνίσματα της σκοποβολής στους Ολυμπιακούς αγώνες του 1896 και της Μεσοολυμπιάδας του 1906, η επέκταση και αναμόρφωση του Μεγάρου Μπενάκη που στεγάζει σήμερα το γνωστό Μουσείο, η Σιβιτανίδειος Σχολή, το κτήριο της Α.Σ.Ο.Ε., το Νοσοκομείο Συγγρού, το Αρεταίειο, το αρχοντικό Merlin de Douai που στεγάζει σήμερα τη Γαλλική Πρεσβεία.
Το σπουδαιότερο όμως έργο του θεωρείται ο σχεδιασμός της αναστήλωσης του Παναθηναϊκού σταδίου (Καλλιμάρμαρο) που κλήθηκε να ολοκληρώσει μέσα σ’ ένα έτος προκειμένου να φιλοξενήσει η Αθήνα τους Ολυμπιακούς Αγώνες του 1896. Για το έργο του αυτό ο Α. Μεταξάς τιμήθηκε δύο χρόνια μετά το θάνατό του, με την τοποθέτηση αναμνηστικής πλάκας στο Παναθηναϊκό Στάδιο. Τα αποκαλυπτήριά της έγιναν το 1939, στο περιθώριο των πανελληνίων αγώνων στίβου γυναικών, παρουσία υψηλών προσκεκλημένων, συγγενών του αρχιτέκτονα και πλήθους κόσμου.
Η οικογένεια του Αναστάσιου Μεταξά καταγόταν από την Κεφαλονιά, ο ίδιος γεννήθηκε στην Αθήνα, σπούδασε αρχιτεκτονική στο πανεπιστήμιο της Δρέσδης και τα πρώτα δείγματα της δουλειάς του στην Ελλάδα τον ενέταξαν στους σημαντικούς εκπροσώπους του νεοκλασικισμού.
Υπήρξε αθλητής της σκοποβολής και συμμετείχε σε τέσσερεις ολυμπιακούς αγώνες κατακτώντας την 4η θέση σε δύο αγωνίσματα στους Ολυμπιακούς αγώνες του 1896, τη 2η στους Ολυμπιακούς του 1906, την 3η στους Ολυμπιακούς του 1908 στο Λονδίνο και την 6η στους Ολυμπιακούς αγώνες του 1912 στη Στοκχόλμη.
Η ΘΕΜΕΛΙΩΣΗ
Τον Ιούλιο του 1929, τα αρχικά σχέδια του Α. Μεταξά για το νέο κτήριο που θα στέγαζε το Αρσάκειο Σχολείο της Πάτρας, είχαν ολοκληρωθεί και ο Δήμος προχωρούσε στην υλοποίησή τους.
Η τελετή θεμελίωσης προετοιμάστηκε ως ένα σημαντικό γεγονός για την πόλη. Σε ανοικτή πρόσκληση που απηύθυνε μέσω του τοπικού Τύπου ο Δήμαρχος Ι. Βλάχος έκανε λόγο για ένα «αληθές στόλισμα» που θα αποτελέσει μία μεγαλοπρεπή εστία εκπαίδευσης και ανατροφής της «θηλείας νεότητας».
Η τελετή θεμελίωσης του κτηρίου, πραγματοποιήθηκε με κάθε επισημότητα το απόγευμα της 21ης Ιουλίου του 1929, παρουσία των Αρχών της πόλης και πλήθους κόσμου.
Στο κέντρο του οικοπέδου είχε στηθεί εξέδρα για τους επισήμους. Από εκεί εκφώνησε την ομιλία του ο Δήμαρχος Ι. Βλάχος.
Η ΔΗΜΟΠΡΑΤΗΣΗ
Ακολούθησε μία μακρά περίοδο έως τη δημοπράτηση του έργου, κατά την οποία απαιτήθηκε η συνεργασία του Δημάρχου και υπηρεσιακών παραγόντων του Δήμου με τον αρχιτέκτονα Α. Μεταξά προκειμένου να εξεταστούν λεπτομερώς τα σχέδια, να γίνουν προσθήκες και να συνταχθεί ο προϋπολογισμός του έργου. Στις συζητήσεις για την εσωτερική διαρρύθμιση του κτηρίου είχε κληθεί να καταθέσει τις απόψεις της και η διευθύντρια του Αρσακείου Πάτρας, Μαρία Ξύδη.
Μετά την οριστικοποίηση των σχεδίων ζητήθηκε η έγκρισή τους από το Εκπαιδευτικό Συμβούλιο του υπουργείου Παιδείας και το υπουργείο Συγκοινωνίας που εξέταζε όλα τα δημόσια έργα.
Το ενδιαφέρον του για την κατασκευή του κτηρίου είχε εκδηλώσει και ο υπουργός Παιδείας Γεώργιος Παπανδρέου. Σε ανακοίνωση του Δήμου στις 24 Οκτωβρίου 1931, που δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα «ΝΕΟΛΟΓΟΣ», ο Δήμαρχος αναφερόταν στην επίσκεψη που πραγματοποίησε στον Γ. Παπανδρέου για να ζητήσει την επίσπευση της έγκρισης των σχεδίων και μεταξύ άλλων «εξήρε το επιδειχθέν υπό του κ. Παπανδρέου ενδιαφέρον, εις τον οποίον ετόνισεν ότι η ανέγερσις δημοτικών κτηρίων θα παράσχη εργασίαν και εις πλείστους εργάτες στερουμένους τοιαύτης.»
Η δημοπρασία για την ανέγερση του κτηρίου έγινε τελικά στις 8 Μαΐου 1933 και μειοδότης ανακηρύχθηκε ο κατασκευαστής Ευελπίδης αντί του ποσού των 2.700.000 δραχμών. Η ανέγερση θα γινόταν τμηματικά καθώς είχε τεθεί σε προτεραιότητα η ολοκλήρωση μίας πτέρυγας προκειμένου να στεγαστούν σ’ αυτή τμήματα του Αρσακείου, ενώ θα συνεχίζονταν οι εργασίες κατασκευής του υπόλοιπου κτηρίου. Ο σχεδιασμός της τμηματικής κατασκευής και παραχώρησης του κτηρίου δεν υλοποιήθηκε εξαιτίας της έλλειψης των αναγκαίων κονδυλίων καθώς ο προϋπολογισμός του έργου ξεπέρασε τις αρχικές εκτιμήσεις.
ΤΟ ΔΑΝΕΙΟ
Το 1934, ο Βασίλειος Ρούφος διαδέχθηκε στο δημαρχιακό θώκο τον Ι. Βλάχο και παρέλαβε τη σκυτάλη στον αγώνα για την αποπεράτωση του κτηρίου. Το πρόβλημα που είχε να αντιμετωπίσει ήταν η εξεύρεση των απαραίτητων κονδυλίων για την ολοκλήρωση του έργου. Το ύψος της συνολικής δαπάνης των εργασιών υπολογιζόταν σε 10-11 εκατ. δραχμές και από το κονδύλι των 3,5 εκατ. του κληροδοτήματος Παπαγεωργακοπούλου που χρησιμοποίησε ο Δήμος για την κατασκευή του κτηρίου είχαν απομείνει μόνο 700.000 δραχμές.
Η χρηματοδότηση του έργου συνεχίστηκε τις επόμενες χρονιές από το δημοτικό προϋπολογισμό αλλά οι δυνατότητες του Δήμου ήταν περιορισμένες καθώς την εποχή εκείνη βρίσκονταν σε εξέλιξη δύο ακόμη μεγάλα έργα, η ανέγερση τη Βιβλιοθήκης και του Ναού του Α’ Νεκροταφείου.
Στη συνεδρίαση της Διοικούσας Επιτροπής του Δήμου, τον Απρίλιο του 1938, ο Δήμαρχος Β. Ρούφος ανακοινώνει ότι οι τακτικοί πόροι του Δήμου δεν επαρκούν για την αποπεράτωση του Μεγάρου του Αρσακείου και θα υποβληθεί αίτημα για τη σύναψη δανείου από το Ταμείο Παρακαταθηκών και Δανείων συνολικού ύψους 6 εκατ. Δραχμών το οποίο θα εξοφληθεί εντός 25ετίας με τόκο 7%.
Με τη λήψη του δανείου, οι εργασίες προχώρησαν, αλλά η παράδοση του κτηρίου εντός του 1939, όπως διακαώς επιθυμούσαν Δήμος και Φιλεκπαιδευτική Εταιρεία, δεν πραγματοποιήθηκε λόγω αδυναμίας του εργολάβου που εκτελούσε το έργο.
Τον Ιούλιο του 1940, η Νομαρχία κήρυξε έκπτωτο τον εργολάβο, οι εργασίες συνεχίστηκαν απολογιστικώς ενώ η Φιλεκπαιδευτική Εταιρεία ανέλαβε την επίπλωση του σχολείου.
Στο φύλλο της στις 8ης Σεπτεμβρίου 1940, η εφημερίδα «ΝΕΟΛΟΓΟΣ» χαρακτηρίζει το νέο εκπαιδευτήριο «εγκαλλώπισμα της πόλεως», αναφέροντας ότι διαθέτει αίθουσες φωτόλουστες, απέραντους διαδρόμους, βεράντες για υπαίθρια μαθήματα, βιβλιοθήκες και αναγνωστήρια, ειδικές αίθουσες ζωγραφικής, μουσικής, κοπτικής και διαλέξεων, θέατρο και γυμναστήριο, λουτρά και ό,τι απαιτεί η υγιεινή και Παιδαγωγική.
Η ΕΝΑΡΞΗ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑΣ
Η πολυαναμενόμενη μεταστέγαση των Αρσακείων Σχολείων στο νέο επιβλητικό κτήριο της οδού Μαιζώνος, έγινε τον Οκτώβριο του 1940 λίγες ημέρες πριν ξεσπάσει ο ελληνοϊταλικός πόλεμος.
Όπως περιγράφει ο Ιωάννης Φ. Αθανασόπουλος στο βιβλίο του «Το Αρσάκειο Πατρών», η εγκατάσταση των μαθητριών στο νέο κτήριο, έγινε το πρωί της 21ης Οκτωβρίου 1940 χωρίς ιδιαίτερη επισημότητα καθώς σε συνεδρίαση που πραγματοποίησαν ο Δήμαρχος Β. Ρούφος, ο πρόεδρος της Διοικητικής Επιτροπής Δ. Μπουκαούρης και η γενική διευθύντρια του Αρσακείου Περσεφόνη Παπαδοπούλου, αποφάσισαν να οργανώσουν την τελετή παράδοσης του κτηρίου μετά από μία εβδομάδα και να προσκληθούν οι Αρχές της πόλης.
1940. Η ΕΠΙΤΑΞΗ
Με την έναρξη του ελληνοϊταλικού πολέμου η Πάτρα ήταν η πρώτη πόλη που βομβαρδίστηκε. Η σφοδρή αεροπορική επίθεση άφησε πίσω της 193 νεκρούς – όπως έγραψε στο φύλλο της η εφημερίδα «ΣΗΜΕΡΙΝΗ» – και πάρα πολλούς τραυματίες. Η πόλη ερήμωσε και τα σχολεία έκλεισαν.
Το νεόκτιστο κτήριο του Αρσακείου επιτάχθηκε από το ελληνικό κράτος, προκειμένου να στεγαστούν σε αυτό υπηρεσίες όπως το Ταχυδρομείο, το Τηλεγραφείο, ο 4ος σταθμός πρώτων βοηθειών Ε.Ο.Ν., η φρουρά της Ε.Ο.Ν. για τη φύλαξη του κτηρίου καθώς και γραφεία της 49ης φάλαγγας της Ε.Ο.Ν. αρρένων.
Στο ημιυπόγειο, η μεγάλη αίθουσα που προοριζόταν για εστιατόριο των μαθητριών λειτούργησε ως καταφύγιο στο οποίο προσέτρεξαν εκατοντάδες πολίτες για να προφυλαχθούν κατά τη διάρκεια των βομβαρδισμών.
Μετά την κατάληψη της χώρας από τα στρατεύματα κατοχής, γράφει στο βιβλίο του ο Ιωάννης Φ. Αθανασόπουλος, οι μαθήτριες επανήλθαν στο σχολείο για ένα μικρό χρονικό διάστημα γιατί ενώ οι Ιταλικές στρατιωτικές αρχές είχαν δηλώσει στον τότε Δήμαρχο Ανδρέα Ζωϊτόπουλο, ότι δεν επρόκειτο να επιταχθεί το κτήριο του Αρσακειου, χρησιμοποίησαν για μία εβδομάδα τους κεντρικούς διαδρόμους για να πραγματοποιήσουν έκθεση Ιταλών στρατιωτών.
Στις 19 Ιουνίου 1942 άρχισαν να οργανώνονται, στο κτήριο του Αρσακείου συσσίτια για τις σπουδάστριες της Παιδαγωγικής Ακαδημίας καθώς πολλές από αυτές προέρχονταν από περιοχές εκτός Πατρών.
Στην έναρξη των συσσιτίων παρέστησαν ο Δήμαρχος και εκπρόσωποι των Αρχών της πόλης. Το γεύμα, όπως έγραφαν οι εφημερίδες, είχε παρασκευαστεί στα μαγειρεία του Σχολείου και περιελάβανε φασόλια, ψωμί και σταφίδες.
Στις 13 Ιουλίου 1943, οι Γερμανοί κατακτητές επίταξαν το κτήριο του Αρσακείου και το μετέτρεψαν σε στρατιωτικό νοσοκομείο αναγκάζοντας τις 900 περίπου μαθήτριες του Αρσακείου να συνεχίσουν τα μαθήματά τους σε διάφορα άλλα σχολικά κτήρια της πόλης.
Κατά την περίοδο της γερμανικής κατοχής του κτηρίου σχεδιάστηκαν οι ευμεγέθεις ερυθροί σταυροί στις όψεις του κτηρίου.
Μετά την απελευθέρωση της πόλης από τα γερμανικά στρατεύματα κατοχής, στο κτήριο του Αρσακείου εγκαταστάθηκαν για ένα μικρό χρονικό διάστημα κλιμάκια της του ΕΛΑΣ, του αγγλικού στρατού και της Εθνοφυλακής.
ΜΕΤΑ ΤΟΝ ΠΟΛΕΜΟ
Τον Μάιο του 1945, το κτήριο παραχωρήθηκε εκ νέου στη Φιλεκπαιδευτική Εταιρεία για τη στέγαση των σχολείων της. Ήταν όμως βαθιά λαβωμένο από την περίοδο του πολέμου. Είχε υποστεί εκτεταμένες καταστροφές και οι κατακτητές είχαν λεηλατήσει τον εξοπλισμό του.
Ο Δήμος διέθεσε το αρχικά το ποσό των 400.000 δραχμών για την αποκατάσταση των ζημιών αλλά αποδείχθηκε πολύ μικρό για το σύνολο των επισκευών που είχε ανάγκη το κτήριο. Στη συνεδρίαση του Δημοτικού Συμβουλίου της 17ης Νοεμβρίου 1947, ο Δήμαρχος Θεόδωρος Ζαφειρόπουλος εισηγήθηκε την οικονομική ενίσχυση του Αρσακείου με το ποσό των 2.000.000 δραχμών προκειμένου να ολοκληρωθούν οι εργασίες αποκατάστασης.
Από το 1950 και για 54 χρόνια, το κτήριο λειτούργησε αποκλειστικά ως εκπαιδευτήριο φιλοξενώντας το Αρσάκειο σχολείο της Πάτρας και την Αρσάκειο Παιδαγωγική Ακαδημία που αποτέλεσε το πρώτο τριτοβάθμιο ίδρυμα της πόλης έως την ίδρυση του Πανεπιστημίου Πατρών.
Στο κτήριο λειτουργούσε και οικοτροφείο για τις μαθήτριες και τις σπουδάστριες που προέρχονταν από άλλες περιοχές.
Μετά τη μεταστέγαση του Αρσακείου σε ιδιόκτητες εγκαταστάσεις, η Φ.Ε. παρέδωσε το κτήριο στο Δήμο Πατρέων.
Η ΔΙΕΚΔΙΚΗΣΗ ΑΠΟ ΤΟ ΔΗΜΟ
Η διεκδίκηση του κτηρίου από το Δήμο τέθηκε για πρώτη φορά τον Μάρτιο του 1977 από τον Δήμαρχο Θεόδωρο Άννινο.
Με εισήγησή του στο Δημοτικό Συμβούλιο ο Δήμαρχος πρότεινε να καταγγελθεί από το σχολικό έτος 1977-78 η σχέση χρησιδανείου αορίστου χρόνου μεταξύ Δήμου και Φιλεκπαιδευτικής Εταιρείας και να ζητηθεί η καταβολή μισθώματος στο Δήμο για τη λειτουργία του σχολείου. Ακολούθησε μία τεταμένη περίοδος στις σχέσεις του Δήμου Πατρέων με τη Φιλεκπαιδευτική Εταιρεία και η αντιπαράθεση οδηγήθηκε στα δικαστήρια καθώς ο Δήμος ζητούσε την κατοχύρωση της κυριότητας του ακινήτου την οποία και εξασφάλισε στις δίκες που διεξήχθησαν ενώπιον του πολυμελούς Πρωτοδικείου Πατρών και του Εφετείου.
Το 1993, ο Δήμαρχος Ανδρέας Καράβολας επανάφερε το ζήτημα της ιδιόχρησης του κτηρίου του Αρσακείου που έληξε οριστικά υπέρ του Δήμου με την έκδοση της υπ’ αριθ. 1078/1993 απόφασης του Αρείου Πάγου.
Το κλίμα ανησυχίας που δημιουργήθηκε στην πόλη για την τύχη των Αρσακείων Σχολείων της Πάτρας τερματίστηκε τον Φεβρουάριο του 1995 όταν στη διευρυμένη σύσκεψη που πραγματοποιήθηκε στο Δημαρχείο υπό τη Δήμαρχο Α. Καράβολα και με τη συμμετοχή του προέδρου της Φιλεκπαιδευτικής Εταιρείας Γεώργιου Μπαμπινιώτη, τέθηκαν οι βάσεις για την εξεύρεση κοινά αποδεκτής λύσης προς όφελος και των δύο πλευρών. Στη σύσκεψη έλαβαν μέρος από την πλευρά του Δήμου εκτός του Δημάρχου οι αντιδήμαρχοι Νίκος Αντωνόπουλος, Γιώργος Παπασπυρόπουλος, ο αρχηγός της Δημοτικής αντιπολίτευσης Ανδρέας Ζαίμης και οι Δημοτικοί Σύμβουλοι Ειρήνη Γκέστα και Διονύσης Λυκουργιώτης. Από την πλευρά της Φ.Ε. εκτός του κ. Μπαμπινιώτη, συμμετείχαν τα μέλη του Δ.Σ. Στέφανος Ημελλος, Ιωάννης Παρασκευόπουλος, Πολυκ. Σφήκας, Ιωάννης Ιατρού, Μιχάλης Μουζουράκης, ο Διευθυντής Οικονομικών Υπηρεσιών Δημήτρης Μπάκας, ο Νομικός Σύμβουλος Γ. Καθάρειος, οι Διευθυντές των Αρσακείων Σχολείων Πάτρας και εκπρόσωποι των γονέων και κηδεμόνων (Ιωάννης Φ. Αθανασόπουλος, «Αρσάκειο Πατρών. Το κτηριακό πρόβλημα και η επίλυσή του»)
Στη σύσκεψη αυτή αποφασίστηκε ότι ο Δήμος θα αναλάμβανε πρωτοβουλίες για την παραχώρηση οικοπέδου στην Φ.Ε. προκειμένου να ανεγείρει νέο κτήριο και μετά τη μεταστέγαση των σχολείων ο Δήμος θα είχε στη διάθεσή του το κτήριο της Μαιζώνος για να καλύψει δικές του στεγαστικές ανάγκες.
Στη συνεδρίασή του, στις 8 Φεβρουαρίου του 1995, το Δημοτικό Συμβούλιο ενέκρινε την εισήγηση που κατέθεσε ο αντιδήμαρχος Νίκος Αντωνόπουλος για τη μελλοντική εγκατάσταση και λειτουργία του κεντρικού Δημαρχείου στο κτήριο επί των οδών Μαιζώνος-Παρθενάκου- Κορίνθου και Γκότση αλλά και τη δωρεάν παραχώρηση του κτηρίου για τη λειτουργία του Αρσακείου έως ότου να ανευρεθεί οικόπεδο και η Φ.Ε. κατασκευάσει νέα σχολική μονάδα. Το Δημοτικό Συμβούλιο δεσμεύτηκε για τη συνεργασία της Δημοτικής Αρχής με τη Φ.Ε. και τους Συλλόγους γονέων και διδασκόντων για την εξεύρεση κατάλληλου οικοπέδου από φορείς του δημοσίου.
Η ΠΑΡΑΧΩΡΗΣΗ ΣΤΟ ΔΗΜΟ
Δήμαρχο Ανδρέα Καράβολα.
Το 2004, η Φιλεκπαιδευτική Εταιρεία, έχοντας ολοκληρώσει την ανέγερση νέων εγκαταστάσεων για τη στέγαση του Αρσακείου της Πάτρας, παρέδωσε το κτήριο στον Δήμο Πατρέων. Η συμβολική τελετή παράδοσης έγινε στον προαύλιο χώρο του κτηρίου όπου ο Συντονιστής των Αρσακείων Σχολείων Πάτρας, Ιωάννης Αθανασόπουλος παρέδωσε τα κλειδιά στον Δήμαρχο Ανδρέα Καράβολα.
ΟΙ ΧΡΗΣΕΙΣ ΤΟΥ
Έναν χρόνο μετά την παραχώρηση, ο Δήμος μετέφερε σε χώρο του ισογείου τα γραφεία του Κεντρικού Διαμερίσματος ενώ το 2006 που η Πάτρα ανακηρύχθηκε Πολιτιστική Πρωτεύουσα της Ευρώπης το κτήριο μετατράπηκε σε πολυχώρο εκδηλώσεων και φιλοξένησε συνολικά δώδεκα εκδηλώσεις της Πολιτιστικής Πρωτεύουσας.
Τον Μάιο του 2006, φιλοξένησε την έκθεση του Μουσείου Τύπου της Ένωσης Συντακτών Ημερησίων Εφημερίδων Πελοποννήσου – Ηπείρου – Νήσων, τα εγκαίνια της οποίας έγιναν από τον τότε Πρόεδρο της Δημοκρατίας Κάρολο Παπούλια.
Τα επέμενα χρόνια το κτήριο αξιοποιήθηκε για τη φιλοξενία ορισμένων εκδηλώσεων του Πολιτιστικού Οργανισμού του Δήμου Πατρέων και άλλων φορέων της πόλης.
Το 2010 ο Σύνδεσμος Αποφοίτων της Φιλεκπαιδευτικής Εταιρείας (ΣΑΦΕ) Πατρών διοργάνωσε φωτογραφική έκθεση από τη μακρόχρονη λειτουργία του κτηρίου ως εκπαιδευτηρίου.
Τα Καλοκαίρια του 2016 και 2017, ο προαύλιος χώρος του παλαιού Αρσακείου φιλοξένησε τον Δημοτικό Κινητό Κινηματογράφο Πάτρας ενώ κατά τους χειμερινούς μήνες, όταν υπήρχε κύμα ψύχους, ο Κοινωνικός Οργανισμός του Δήμου πρόσφερε φιλοξενία σε αστέγους.
Κατά καιρούς το κτήριο φιλοξένησε φοιτητικές και κομματικές εκλογές, φεστιβάλ νεολαιών, τον Παγκαλαβρυτινό Σύλλογο καθώς και ιατρικές δομές.
Το 2011, το Δημοτικό Συμβούλιο με την υπ’ αριθ. 8 απόφασή του εγκρίνει μετά από πρόταση του Δημάρχου Ιωάννη Δημαρά την ανακαίνιση του παλαιού Αρσακείου προκειμένου να αποτελέσει το νέο Δημαρχείο της πόλης και με την υπ’ αριθ. 457/2011 απόφαση επικαιροποιεί την από το 2003 απόφαση για την τροποποίηση χρήση γης στο Ο.Τ. 589 του Εγκεκριμένου Ρυμοτομικού Σχεδίου Πόλεως μεταξύ των οδών Κορίνθου, Γκότση, Μαιζώνος και Παρθενάκου (Αρσάκειο Μέγαρο) για τη στέγαση – λειτουργία υπηρεσιών του Δήμου Πατρέων.
Η ΑΠΟΚΑΤΑΣΤΑΣΗ
Σταύρος Χρονόπουλος επιβλέπουν την έναρξη εργασιών στο κτήριο.
Όσο περνούσε ο καιρός η ανάγκη αποκατάστασης γινόταν όλο και εμφανής καθώς το εμβληματικό κτήριο της οδού Μαιζώνος είχε εγκαταλειφθεί στη φθορά του χρόνου και δεν θύμιζε πλέον τις παλιές ένδοξες ημέρες του.
Η Δημοτική Αρχή του νυν Δημάρχου Κώστα Πελετίδη, θέτει ως στόχο τη σύνταξη μελέτης και την εξασφάλιση της αναγκαίας χρηματοδότησης για την αποκατάσταση του κτηρίου του παλαιού Αρσακείου προκειμένου να στεγάσει το Δημαρχείο και τις διάσπαρτες σε μισθωμένα κτήρια δημοτικές υπηρεσίες.
Τη σύνταξη των μελετών για την αποκατάσταση και ενεργειακή αναβάθμιση του κτηρίου αναλαμβάνει η Διεύθυνση Αρχιτεκτονικού Έργου και Η/Μ του Δήμου Πατρέων με κύριο στόχο τη διατήρηση της αυθεντικότητας του διατηρητέου μνημείου. Η προετοιμασία των μελετών άρχισε το 2015 και δύο χρόνια ο φάκελος του έργου κρίθηκε επαρκής για να εξασφαλιστεί η χρηματοδότησή του.
Στις 7 Μαρτίου 2017, ο Δήμαρχος Κώστας Πελετίδης ανακοινώνει στη διάρκεια συνέντευξης τύπου, ότι η πρόταση του Δήμου για την ανακαίνιση του παλαιού Αρσακείου εγκρίθηκε και εντάχθηκε στη δράση «Αναβάθμιση και εκσυγχρονισμός κτηριακού αποθέματος αρχιτεκτονικής αξίας» του Υπουργείου Οικονομικών και εξασφαλίστηκε επιδότηση ύψους 2 εκατ. μέσω του προγράμματος ΕΣΠΑ. Τα υπόλοιπα 2 εκατ, που απαιτούνταν για τις εργασίες αποκατάστασης θα καλύπτονταν από τον προϋπολογισμό του Δήμου.
Ο Δήμος Πατρέων προκηρύσσει Διεθνή διαγωνισμό που ολοκληρώνεται τον Δεκέμβριο του ίδιου έτους με την ανάδειξη μειοδότη. Η υπογραφή της σύμβασης όμως έγινε μετά από έναν χρόνο καθώς υποβλήθηκε ένσταση από την εταιρεία που κατέλαβε τη δεύτερη θέση στο διαγωνισμό και ακολούθησαν οι χρονοβόρες διαδικασίες εξέτασης της προσφυγής.
Η ένσταση τελικά απορρίφθηκε και στις 20 Δεκεμβρίου 2018, υπογράφηκε από τον Δήμαρχο Κώστα Πελετίδη και την ανάδοχο εταιρεία «Χρονόπουλος ΑΤΚΕΕ» η σύμβαση για την ανακατασκευή του παλαιού Αρσακείου συνολικού ύψους 1.840.000 ευρώ.
Αρχές του 2019 τα συνεργεία του εργολάβου εγκαταστάθηκαν στο κτήριο .και το έργο της αποκατάστασης και ενεργειακής αναβάθμισης του ιστορικού κτηρίου άρχισε με ιδιαίτερη φροντίδα για τη συντήρηση και διατήρηση όλων των βασικών του στοιχείων (πατώματα, κουφώματα, κιγκλιδώματα κ.λ.π.).
Η πανδημία του κορονοϊού (COVID-19) που εξαπλώθηκε το 2020 και η περίοδος καραντίνας που ακολούθησε ανέστειλαν τις εργασίες συντήρησης και αποκατάστασης του κτηρίου. Για ένα μεγάλο διάστημα οι εργασίες συνεχίστηκαν με αρκετά αργούς ρυθμούς καθώς ίσχυε η εκ περιτροπής εργασία και η τήρηση αποστάσεων.
Οι ανάγκες συντήρησης του κτηρίου των 5.404 τ.μ. ήταν μεγάλες και τα απρόβλεπτα προβλήματα που παρουσιάστηκαν κατά τη διάρκεια των εργασιών επιβράδυναν την ολοκλήρωση του έργου. Προτεραιότητα όμως για το Δήμο και τις υπηρεσίες του ήταν η επίτευξη του καλύτερου δυνατού αποτελέσματος γι αυτό δόθηκε παράταση στο χρόνο της αρχικής σύμβασης του έργου.
Το έργο ολοκληρώθηκε τον Ιανουάριο του 2024.
Το κτήριο του παλαιού Αρσακείου πλήρως ανακαινισμένο και αναβαθμισμένο ενεργειακά, απέκτησε ξανά ζωή και έγινε το νέο Δημαρχείο της Πάτρας. Πρόκειται για το 6ο κατά σειρά Δημαρχείο της πόλης από το 1835 που η πόλη συγκροτήθηκε σε Δήμο.
